سرما و برفی که شمال کشور را هفته گذشته در بحران سفید فرو برد، با اینکه کم‌سابقه بود و متاسفانه خسارت‌های فراوانی را به بار آورد ولی در برابر بورانی که سال‌ها پیش شمال غرب، مرکز و جنوب ایران را درنوردید و از آن به عنوان سخت‌ترین و مصیبت‌بار‌ترین بوران در کل تاریخ نوشته شده بشریت بر روی زمین یاد می‌شود، غیر قبل مقایسه بود [پی‌نوشت۱].
 |
| گزارش روزنامه Daily Gazette به تاریخ جمعه ۲۲ بهمن ماه ۱۳۵۰ |
بیش از ۴۰ سال پیش، در میانه بهمن ماه سال ۱۳۵۰، یک سامانه‌ی بارشی غیرفصلی از شمال غرب و غرب وارد کشور می‌شود که با توجه به میزان و شدت بارندگی‌ها بیشتر به سامانه‌های موسمی تابستان شباهت داشت. بارش‌ها در ابتدا به شکل رگبار بود که با ورود جبهه هوای سرد ناگهان به برف تبدیل می‌شود. دگرگونی و بروز تحولات ناگهانی در سامانه‌های جوی پدیده‌ای معمول می‌باشد و همواره بسیاری از بارش‌های جوی که در ابتدا با شکل باران آغاز می‌شوند، رفته رفته و با ورود جبهه هوای سرد‌تر به برف تبدیل می‌شوند. اما در آن تاریخ، احتمالا به هنگام استقرار این سامانه بر روی ایران دو هسته‌ی پرفشار، یکی در غرب و دیگری در شرق کشور، باعث ماندگاری و جابجایی اندک سامانه‌ی مستقر بر روی کشور در طول مدت بارش‌ها شد. مجموعه عوامل مذکور (سامانه‌ی قوی و پربارش، دمای زیر صفر و ایستایی سامانه بر روی ایران بدلیل شرایط جوی مناطق مجاور) باعث شد تا نواحی متاثر از این سامانه به زیر انبوهی از برف فرو رود. از ۱۴ تا ۲۰ بهمن ماه، بوران بخش وسیعی از ایران را در برف و یخبندان فرو برد و باعث بارش غیر عادی برف به میزان بیش از ۳ متر (!) در سرتاسر مناطق روستایی واقع در شمال غرب و مرکز ایران شد. همچنین در استان‌های جنوبی ایران بارش بسیار شدید برف موجب شد تا ارتفاع برف در این مناطق به ۸ متر (!!!) برسد. در نتیجه و پس از چند روز بارش مداوم برف، بیش از ۴۰۰۰ نفر از روستاییانی که راهی برای گریز از آن وضعیت نداشتند، در زیر حجم عظیم برف مدفون شدند. شرایط منحصر به فرد پیش گفته که باعث وقوع این حادثه در ایران شد، معمولا تنها در مناطق کوهستانی مرتفع (مانند کوه‌های هیمالیا) به دلیل سرد بودن هوا و به تله افتادن ابرهای بارش‌زا در میان ارتفاعات اطراف محقق می‌شود [پی‌نوشت۲].
گزارش روزنامه اطلاعات در همان روز‌ها نشان می‌دهد که شهر اردکان استان فارس و روستاهای اطراف آن از جمله مناطقی بودند که متحمل بیشترین خسارت جانی و مالی ناشی از این بوران شدند. همچنین در روستاهای کاکان و کمهر در نزدیکی یاسوج هیچ فرد زنده‌ای باقی نماند. در شمال غرب و در نزدیکی مرز ایران و ترکیه نیز، روستای شکلاب به همراه ۱۰۰ نفری که در آن ساکن بودند در زیر انبوه برف دفن شد. معدود افرادی که از برف و بوران جان سالم بدر بردند نیز در سرمای منفی ۳۰ درجه و در نبود آب و غذا و وسایل گرمایشی و کمک‌های پزشکی و همچنین گسترش آنفولانزا جان خود را از دست دادند.
بهترین گزارشی که چند و چون این واقعه را به شکلی که در بالا توصیف شد ارائه می‌دهد، گزارش روزنامه‌ی Daily Gazzete نیویورک به تاریخ جمعه ۲۲ بهمن ماه ۱۳۵۰ (۱۱ فوریه ۱۹۷۲) می‌باشد که به قلم پرویز رائین، خبرنگار اسوشیتدپرس در ایران نگارش شده و در پی بوران بی سابقه در ایران از سرنوشت یک دانشجوی دختر آمریکایی شاغل به تحصیل در دانشگاه آریامهر سابق (دانشگاه صنعتی شریف کنونی) خبر می‌دهد. این روزنامه نیویورکی در آن روز نوشت (تصویر بالا):
"از سرنوشت هزاران روستایی ایرانی پس از یک هفته بوران و بارش ۲۶ پا [۸ متر- .م] برف خبری در دست نیست ... بورانی که پس از ۴ سال خشکسالی ایران را درنوردیده است. روزنامه‌های دولتی ایران تعداد کشته‌‌ها را تا ۶۰۰۰ نفر تخمین می‌زنند. در میان مفقودان یک دانشجوی دختر آمریکایی و ۲ همراه وی نیز دیده می‌شوند که روز دوشنبه برای کوهنوردی به کوه‌های اطراف تهران رفته بودند. از سرنوشت یک تیم جستجو شامل ۵ امداد رسان نیز که در روز سه‌شنبه برای جستجو این افراد اعزام شده‌اند نیز خبری در دست نیست. مقامات می‌گویند که کوه‌های اطراف تهران با ۳۹ اینچ [۱ متر- .م] برف پوشیده شده‌است. سفارت آمریکا و دانشگاه آریامهر نمی‌توانند هویت دانشجوی آمریکایی [مفقود شده- .م] را شناسایی کنند ... دولت نسبت به بروز سیلاب در پی آب شدن برف‌ها هشدار می‌دهد. گزارش‌ها حاکی از گرفتار شدن حداقل ۴۰۰۰ روستایی در زیر ۲۶ پا [۸ متر- .م] برف در منطقه اردکان در جنوب ایران می‌باشد. بر اساس گزارش روزنامه اطلاعات، روستاهای کاکان و کمهر از توابع اردکان نیز در زیر برف مدفون شده‌اند و [تیم‌های- .م] جستجو اثری از ساکنین آنجا پیدا نکرده‌اند. همین روزنامه گزارش می‌دهد که ارتباط جاده‌‌ای و مخابراتی این مناطق نیز کاملا قطع شده است. نخست‌وزیر امیر عباس هویدا از دفتر خود در مرکز [تهران- .م] از نیروهای ارتش و مردمی برای جستجو و یاری رساندن به بازماندگان مناطق بحران زده شمال غرب کشور درخواست کمک کرده است. پس از یک هفته بارش، کنار رفتن ابر‌ها به تیم‌هایی جستجو این فرصت را داده است تا به تعدادی از قطار‌ها و خودرو‌ها و روستاهای مدفون در زیر برف دسترسی پیدا کنند. یکی از این تیم‌ها که خود را به روستای شکلاب در مرز ترکیه رسانده بود اثری از هیچ کدام از ۱۰۰ سکنه این شهر پیدا نکرد. تیم مذکور اجساد ۱۸ نفر از قربانیان را از زیر برف بیرون کشید. این روستا در حاشیه رشته کوه‌های زاگرس قرار دارد. در شهرهای همدان و مشهد نیز دما تا ۱۳ درجه [فار‌‌نهایت- .م] زیر صفر [منفی ۲۵ درجه سانتیگراد- .م] افت کرده است که باعث کمبود آب به دلیل یخ‌زدگی لوله‌‌های [آبرسانی- .م] شده است. گزارش‌ها حاکی از گسترش آنفولانزا در میان روستاییان محصور در برف می‌باشد."
پی‌نوشت‌ها:
۱) هدف از نگارش این متن به هیج عنوان کم اهمیت جلوه دادن بحران سفید پیش آمده در شمال ایران نیست و تنها جهت اطلاع رسانی در ارتباط با شدیدترین بورانی است که در تاریخ نوشته شده‌ی بشریت رخ داد و به گفته اسناد موجود باعث مرگ ایرانیان بسیاری شد.
۲) تا حدودی مشابه همین وضعیت (محصور شدن ابرهای بارش زا در میان جریانات پرفشار در شمال و رشته کوه‌های البرز در جنوب بهمراه دمای زیر صفر) باعث شد تا در پی ۳ روز بارش مداوم برف، شهرهای ساحلی شمال ارتفاعات البرز هفته گذشته به زیر برف کم سابقه‌ای فرو روند. در واقع، شرایط پیش گفته - منهای دمای زیر صفر - عامل اصلی تقریبن تمام بارش‌ها در شمال کشور می‌باشد و به همین دلیل، شهرهای شمالی ایران رکورددار بیشترین میزان بارش در کل ایران می‌باشند.
منابع:
آرشیوروزنامه نیویورک تایمز | تصویر پیوست شده از اسناد گوگل متعلق به روزنامه Daily Gazette | آرشیو اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا | ویکیپدیا
« در صورت بازنشر مطالب منتشر شده در شبکه هوا و فضا، نام منبع را ذکر بفرمایید. »
