 |
نسخه بزرگتر اینجا
|
برای توصیف پدیده‌های آب و هوایی از عبارت‌هایی همچون توفان، کولاک، سیستم‌های کم فشار، گردباد، دِرِچو [۱] و عبارت‌های بسیار دیگری نیز استفاده می‌شود. توفان‌های استوایی (گرمسیری) خود نیز اغلب توسط سازمان جهانی هواشناسی و مرکز ملی توفان آمریکا نام گذاری می‌شوند. حتا اخیرن، رسانه‌ها شروع به نامگذاری توفان‌های زمستانی نیز کرده‌اند.
هواشناسان و اقلیم‌شناسان، از یک روش ساده برای دسته‌بندی توفان‌ها استفاده می‌کنند. آنها توفان‌ها را به سه دسته‌ی توفان‌های «تندری»، «استوایی» و «برون استوایی» تقسیم‌بندی می‌کنند که همه آنها از اختلالات جوی حاصل شده و باعث توزیع مجدد گرما و ایجاد ترکیب‌های متنوعی از انواع ابرها، بارندگی و بادهای ملایم تا متوسط و شدید می‌شوند.
این تصویر که در تاریخ ۲۹ ژانویه ۲۰۱۳ توسط ماهواره‌ی EUMETSAT تهیه شده است، همزمان نمونه‌ای از هر سه نوع توفان را نشان می‌دهد. توفان‌های تندری کوچکترین، توفان‌های استوایی به طور قابل توجهی بزرگتر، و توفان‌های برون استوایی از بزرگترین سامانه‌های جوی می‌باشند. در این تصویر ماهواره‌ای، ابرهای بالغ توفان برون استوایی به شکل کاما و بسیار گسترده می‌باشد. در حالی که یک توفان استوایی بالغ، مارپیچی و اغلب بشکل بارزی دارای یک چشم در مرکز خود می‌باشد، توفان‌های تندری در مقابل، دارای شکلی نامنظم بوده و از ابرهای کومه‌ای‌بارا تشکیل می‌شوند که بشکل تابدار بسمت بالا کشیده می‌شوند. این خصوصیت ساختاری بارز، در تصاویر ماهواره‌ای، به سطح فوقانی یک تندر، ظاهری آشفته می‌دهد.
هر سه نوع توفان نیاز به رطوبت، انرژی، باد و شرایطی خاص برای توسعه دارند، اما ترکیب این مواد تشکیل دهنده، بسته به نوع توفان و شرایط هواشناسی محل بروز توفان، متفاوت می‌باشد. برای مثال، تندر زمانی شکل می‌گیرد که یک ماشه، برای نمونه یک جبهه هوای سرد، بادهای سطحی را همگرا کند و یا عوارض سطحی موجب عدم پایداری یک جبهه هوای گرم و مرطوب و افزایش ارتفاع آن شود. با افزایش ارتفاع، هوا در جبهه‌ی گرم گسترش یافته و همزمان با افرایش ارتفاع، خنک‌تر شده و در طی این فرایند، رطوبت هوا تا متراکم شدن بخار آب به قطرات مایع و سپس تشکیل بلورهای یخ در ابرهای بارشی افزایش می‌یابد.
توفان‌های استوایی که معمولن با عنوان Typhoon و یا Hurricane (توفند) شناخته می‌شوند، زمانی رخ می‌دهند که چندین تندر در یک سیستم بزرگتر جمع شده و با یک الگوی دورانی به دور یک مرکز کم فشار (چشم توفان) جریان یابند. این توفان در حین حرکت از میان محیط گرم اقیانوس مقاوم و پایدار شده و انرژی خود را افزایش می‌دهد [دمای مورد نیاز آب سطح دریا برای شکل گیری یک توفند استوایی بالای ۲۶/۵ درجه سانتیگراد می‌باشد]. با این حال، هنگامی که چینش باد [۲] قوی باشد، این توفان‌ها نمی‌تواند رشد کنند. چینش باد زمانی اتفاق می‌افتد که سرعت و جهت وزش بادهای سطحی از یک سو و بادهای طبقات بالاتر در جو اختلاف بالایی داشته باشند.
بروز توفندهای برون استوایی در عرض‌های جغرافیایی میانی‌تر، می‌تواند باعث ایجاد گونه‌های متنوعی از آب و هوا اعم از بارش‌های خفیف، کولاک‌های شدید و یا حتی توفان‌های گسترده شود که به طور معمول در عرض‌های میانی و یا بالاتر آغاز می‌شوند. در حالی که توفان‌های استوایی، انرژی خود را از توده‌های هوای گرم اقیانوسی مناطق استوایی بدست می‌آورند، توفان‌های برون استوایی سوخت و انرژی خود را از فعل و انفعالات ناشی از برخورد توده‌های هوا (با درجه حرارت یا رطوبت متفاوت) در طول جبهه خود کسب می‌کنند.
[۱] دِرِچو (Derecho): توفان باد راست‌خط گسترده، ناشی از فروهنج همرفتی شدید.
[۲] چینشِ باد (Wind shear): تغییر محلی بردار باد یا هریک از مؤلفههای آن در یک راستای معین.
