۱۳۹۲/۱۲/۰۴

پیدایش خرده سیارات منظومه خورشیدی

مانندسازی‌های تازه نشان می‌دهند که خرده سیاره‌های بزرگ منظومه خورشیدی، احتمالن در جایی بسیار دور‌تر از آنچه هماکنون گمان می‌شود، شکل گرفته‌اند.

احتمالن خرده سیاره‌های یخی بسیاری که هنوز کشف نشده‌ باقی مانده‌اند، در ورای منظومه‌ی خورشیدی پرسه می‌زنند. یکی از بزرگ‌ترین نمونه‌های شناخته شده "سدنا" نام دارد، که در آبان ۱۳۸۲ کشف شد. در ابتدا گمان می‌شد که سدنا کم و بیش به بزرگی سیارک پلوتن باشد، ولی تخمین‌های دقیق‌تر قطر سدنا را در حدود ۱۷۰۰-۱۳۰۰ کیلومتر برآورد می‌کند که کماکان در زمره بزرگ‌ترین خرده سیاره‌های منظومه‌ی خورشیدی است. سدنا مدار بسیار کشیده‌ای دارد و در فاصله‌ای تقریبن سه برابر دور‌تر از مدار پلوتن به دور خورشید در گردش است. کاشفان سدنا معتقد بودند که چنین خرده سیاره‌ای بایستی در جایی بسیار نزدیک‌تر به خورشید شکل گرفته و به مرور زمان از آن دور‌ شده باشد. با این حال، گروهی از پژوهشگران یک کانون پژوهشی بنام "South West" در کلورادو ایالات متحده نظر متفاوتی را ابراز می‌دارند. آن‌ها می‌گویند که سدنا در همین فاصله‌ی کنونی خود و یا حتی دور‌تر از آن شکل گرفته‌است. نظر آن‌ها بر پایه‌ی مانندسازی‌های رایانه‌ای می‌باشد که در آن‌ها انگار می‌شود بخش اصلی قرص گاز و غبار ابتدایی منظومه‌ی خورشیدی تا ورای کمربند "کویی‌پر" (کمربند خرده سیار‌ه‌ای در ورای مدار نپتون) گسترده شده‌است. چنین انگار می‌شود که مرز آن در فاصله‌ی ۵۰ واحد نجومی (حدود ۶ میلیارد کیلومتری) از خورشید، یعنی لبه‌ی قسمت اصلی منظومه‌ی خورشیدی، قرار دارد.


هنگامی که ستاره‌شناسان آمریکایی، مدل‌هایی را آزمودند که در آن‌ها قرص گاز و غبار پیرامون خورشید تا فاصله‌ی ۵۰۰ واحد نجومی کشیده شده‌بود، در مواردی که قرص غبار با چگالی بالایی مانندسازی می‌شد، خرده سیاره‌هایی به بزرگی سدنا در ورای قلمرو کمربند کویی‌پر کنونی به وجود آمدند. در این مانندسازی‌ها، این خرده سیاره‌ها طی ۱۰۰ میلیون سال ابتدایی پیدایش منظومه‌ی خورشیدی به هستی آمدند. پس بنابراین، بخش اصلی و سیاره‌ساز قرص ابتدایی منظومه خورشیدی، هنگامی که حدود ۴/۵ میلیارد سال پیش آغاز به چگال شدن نمود و سیارات را پدید آورد، ممکن است بسیار گسترده‌تر از انگار ما بوده‌باشد. بدین رو، دانشمندان مدار شگفت و بسیار کشیده سدنا و سرانجام مانندسازی‌های خود را دال بر این می‌دانند که شاید قلمرو بزرگی از خرده سیاره‌ها، در ورای کمربند کویی‌پر باشد که سدنا نخستین نمونه از این اجرام است. بدین‌سان، مرز بیرونی کمربند کویی‌پر را می‌توان مرز درونی شکاف بزرگی در قرص ابتدایی منظومه خورشیدی دانست که کمربند کویی‌پر را از مناطق دوردست جدا کرده‌است.

البته این انگاره، یکی از چندین انگاره‌ایی است که برای روشن کردن شیوه پیدایش سدنا بازگو شده‌است، جرمی که نه از آن ابر "اورت" - دور‌ترین مرز منظومه خورشیدی - است و نه ازآن کمربند کویی‌پر.

در همین زمینه و برای آگاهی بیشتر پژوهش‌های زیر را مطالعه کنید: