در نیمه‌ی نخست فروردین ماه امسال، دانشمندان مرکز ملی اطلاعات برف و یخ(NSIDC) در آمریکا به همراه پژوهشگران اقلیم‌شناسی سازمان ناسا گزارش دادند که وسعت یخ‌های اقیانوس منجمد شمالی به حداکثر میزان سالانه‌ی خود رسیده است. با این وجود، این بار نیز، همچون سال‌های گذشته، مساحت یخ‌های قطبی بسیار کمتر از حد متوسط سال‌های چند دهه پیش می‌باشد. هر چهار مورد از کمترین رکوردهای ثبت شده که به کمک مشاهدات ماهواره‌ای از میزان وسعت یخ‌های قطبی بدست آمده است، همگی در چهار سال گذشته اتفاق افتاده است، که این خود ادامه‌ی یک دوره‌ی ده ساله در روند رو به کاهش پوشش یخ‌های قطبی در اقیانوس منجمد شمالی و آبراهه‌های اطراف آن است.
حداکثر و حداقل وسعت سالیانه‌ی کلاهک یخی
در مناطق شمالگان کره‌ی زمین در طول ۴۰ سال گذشته به طور پیوسته کاهش یافته و
در تمام این سال‌ها، درصد یخ‌های ضخیم چند ساله نیز به طور چشمگیری کاهش پیدا
کرده است. از طرفی این عقب‌نشینی مداوم و نازک شدن کلاهک یخی، باعث ایجاد فرصت
مناسبی برای کشتیرانی در آبهای اقیانوس منجمد شمالی شده است. در عین حال، فرصت
ایجاد شده، نگرانیهای جدی زیست محیطی را نیز برانگیخته است.
نقشه‌ی بالا، میانگین تراکم یخ‌های
قطبی را در اقیانوس منجمد شمالی در تاریخ ۲۶ اسفند ماه سال گذشته نشان می‌دهد. در
آن تاریخ، وسعت یخ‌های قطبی به بیشینه‌ی سالیانه‌ی خود (۱۴/۴۸ میلیون مترمربع)
رسید. مناطق روشن تر و به رنگ سفید در این نقشه، قسمت‌هایی از اقیانوس منجمد شمالی
را نشان می‌دهد که با حداقل ۱۵ درصد یخ پوشیده شده است. این درصد، کمترین میزانی است که اندازه گیری‌هایماهواره‌ای را امکانپذیر کرده و مساحتی را تعریف می‌کند که از آن دانشمندان به عنوان
"مساحت پوشیده از یخ‌های قطبی" یاد می‌کنند.
مساحت کلاهک قطبی در سال ۱۳۹۶ بعد از کمترین رکورد جهانی ثبت شده در سال ۱۳۹۴، کمترین مقدار اندازه‌گیری شده است و ۱/۱۶ میلیون کیلومتر مربع کمتر از میانگین سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۹۰ است. نمودار متحرک نشان داده شده در تصویر زیر، مساحت یخ‌های قطبی در اقیانوس منجمد شمالی، که در هفته‌ی پایانی اسفند ماه سالیان گذشته (از سال ۱۳۵۸) ثبت شده است را نشان می‌دهد.
تاثیرات زیست محیطی مخرب ناشی از مساحت رو به کاهش یخ‌های قطبی، در سرتاسر مناطق قطبی شمالگان و بسیاری از
نقاط کره‌ی زمین باعث نگرانی دانشمندان شده است. گیاهان، جانوران، پلانکتون‌ها و حتی
انسان‌های ساکن مناطق هم جوار با آبهای اقیانوس منجمد شمالی، راهی جز انطباق خود با
تابستان‌ها و زمستان‌های گرم و محیط عاری از یخِ آبهای اقیانوسی ندارند. الگوی گردش‌های جوی و اقیانوسی نیز به سرعت در حال تغییر می‌باشد و موجب جا به جایی
موقعیت جغرافیایی جریان جتی در لایه‌های فوقانی جو و وقوع پدیده‌های آب و هوایی غیر
معمول در عرض‌های جغرافیایی بالایی و میانی کره‌ی زمین شده است.
از سوی دیگر، ناپدید شدن یخ‌های قطبی، صنعت حمل و نقل
دریایی را نیز متحول کرده است. در مرداد ماه سال ۱۳۹۶، یک کشتی اقیانوس پیما موفق شد تا به
لطف طراحی جدید و استحکام بالای بدنه‌ی تقویت شده‌ی خود، به عنوان اولین کشتی تجاری،
پهنای اقیانوس منجمد شمالی را بدون همراهی کشتی یخ‌شکن طی کند. این کشتی که از کشور
نروژ عازم کره جنوبی بود، مسافت بین دو کشور را در مدت زمان ۱۹
روز طی کرد. این مدت، تقریبا یک هفته کوتاه‌تر از زمان لازم برای انجام این
سفر دریایی از طریق مسیر کشتیرانی معمول بین دو کشور از راه دریای مدیترانه و کانال
سوئز است.
نقشه‌ی بالا مسیر سفرهای دریایی از میان آبهای
قطبی را بین شهریور ماه ۱۳۸۸ و دی ماه ۱۳۹۵ نشان می‌دهد. به کمک این نقشه، می‌توان دریافت که در طول ۷ سال
گذشته، به طور میانگین، هسته‌ی فعالیت‌های کشتیرانی در اقیانوس منجمد شمالی به
اندازه ۳۰۰ کیلومتر به سمت مناطق نزدیکتر به قطب شمال کره‌ی زمین جابجا شده است.
از دیگر نکات قابل توجه که در نقشه قابل مشاهده است، راهیابی کشتی‌های کوچکتر مانند
قایق‌های ماهیگیری به آبهای قطبی است.
روسیه، چین، کانادا، آمریکا و ایسلند از
جمله کشورهایی هستند که در حال گسترش ناوگان حمل و نقل دریایی خود می‌باشند تا از فرصت
پیش آمده برای انجام فعالیت‌های کشتیرانی بیشتر در آبهای قطبی استفاده کنند. آبراه شمال-غربی کانادا، مسیر دریای شمال، گذرگاه شمال-شرق و آبهای شمال روسیه و سیبری همگی
از جمله مسیرهای مهمی هستند که می توان از آنها برای کاهش دادن مدت زمان ترانزیت
دریایی بین آسیا، اروپا و آمریکای شمالی عبور کرد. در این بین اما، دانشمندان و طرفداران
محیط زیست، در میان سایر تاثیرات احتمالی، نگرانیهای جدی خود را در مورد آلودگی،
نشت نفت و اختلال در زندگی آبزیان قطبی ابراز داشته‌اند. از آن گذشته، خطر جانی، ملوانان
کشتی‌های دارای سامانه‌های ناوبری قدیمی‌تر را در حین انجام سفرهای دریایی در طول
مسیرهای یاد شده، تهدید می‌کند.
Paul Arthur Berkman مدیر مرکز دیپلماسی علمی دانشگاه
Tufts، خود هماهنگ
کننده و پژوهشگر ارشد مرکز Pan-Arctic Options نیز می‌باشد که تلاش‌های بین
المللی برای ترکیب تحقیقات علوم طبیعی و اجتماعی را هدایت می‌کند. این تلاش‌ها برای
استفاده از فعالیت‌های برنامه ریزی شده و نقشه‌های جغرافیایی مناسب، طراحی شده است، به نحوی که با در نظر گرفتن اهداف توسعه‌ی اقتصادی
کشورهای جهان، پیشرفت پایدار فعالبت‌های افتصادی در مناطق قطبی را ترویج می‌کند. محققان
و متخصصان این مرکز، سیاست‌های واقعگرایانه و عینی را به گونه‌ای ارائه می‌دهند که
بتوان از آنها برای ایجاد زیرساخت‌ها و مدیریت فعالیت‌هایی مانند جستجو، نجات، و رفع
آلودگی در آبهای قطبی استفاده کرد.
