۱۴۰۰/۰۲/۱۸

تغییرات اقلیمی - از ادعا تا اثبات

در مناطق مختلف زمین، آب و هوا دائما در حال تغییر است. این فرآیند که در اصطلاح علمی به آن «تنوع اقلیمی» (Climate variability) گفته می‌شود کاملا طبیعی است. در شرایط عادی، تنوع اقلیمی باعث بروز تغییراتی در وضعیت متوسط متغیرهای جوی (مانند دما و بارندگی) در همه مقیاس‌های مکانی و زمانی، فراتر از وقایع منفرد جوی، می‌شود. حال اگر تنوع اقلیمی ماندگار بوده و به طور «اصولی» باعث تغییر در ویژگی‌های میانگین پارامترهای جوی در مقیاس‌های زمانی بیش از ۱۰ سال شود، «تغییرات اقلیمی» گفته می‌شود. تغییرات اقلیمی می‌تواند از فعالیت‌های انسانی ناشی شود و یا به عنوان بخشی از یک فرایند طبیعی ایجاد گردد. اما پژوهشگران بر این باورند که تغییرات اقلیمی عصر حاضر مستقیما ناشی از فعالیت‌های صنعتی انسان‌هاست.

بودجه سالانه انرژی زمین / منبع

زمین و سیستم‌های جوی تقریبا تمام انرژی خود را از خورشید دریافت می‌کنند. در حالت عادی بخش عمده‌ای از این انرژی پیش از ورود به جو و یا پس از گردش در سیستم‌های جوی-سطحی به فضا بازتابانده می‌شود. اما گازهای گلخانه‌ای مانند دی‌اکسیدکربن که خاصیت اختلاطی بالایی با گازهای دیگر دارند باعث می‌شوند که بخش عمده‌ای از این انرژیِ در حال فرار، در درون سیستم‌های جوی و اقیانوسی محبوس شده و در زمین باز توزیع ‌شود. در نهایت میزان انرژی ورودی و خروجی و نحوه گردش انرژی در زمین، «بودجه انرژی زمین» را تعیین می‌کند. با این تعریف، به باور اقلیم‌شناسان، بودجه انرژی زمین به دلیل فعالیت‌های بشری از جمله آزادسازی مقادیر بی‌سابقه گازهای گلخانه‌ای در جو از تعادل خارج شده است، به این صورت که نسبت «فرار انرژی از زمین به فضا» به «ورود انرژی به زمین از طرف خورشید» کاهش پیدا کرده است.

۱۴۰۰/۰۲/۱۴

آب مجازی

پروفسورتونی آلن، جغرافیدان انگلیسی، روز ۱۵ آوریل ۲۰۲۱ در سن ۸۴ سالگی درگذشت. او پایه‌گذار مفهوم انقلابی «آب مجازی» یا «آب پنهان» بود. وی این مفهوم را نخستین بار در سال ۱۹۹۳ معرفی کرد و برای آن، جایزه آب استکهلم را در سال ۲۰۰۸ از آن خود کرد. تونی آلن در یکی از مقالات مهم خود خاطرنشان می‌کند که مناطق کم آب در جهان مانند کشورهای خاورمیانه می‌توانند برای فرار از بحران آب به واردات استراتژیک محصولاتی که برای تولید به آب فراوان نیاز دارند، مانند گندم یا برنج، از کشورهایی با منابع سرشار آب روی بیاورند. یک چنین استراتژی، بیان کننده دیدگاه نظریه پرداز و اقتصاددان سیاسی قرن نوزدهم دیوید ریکاردو نیز می‌باشد که معتقد بود «بایستی از مزایای رقابت هیدرولوژیکی در جهان استفاده کرد. با این وجود تجارت جهانی غذا تحت تعرفه‌ها و محدودیت‌هایی قرار دارد، و از آنجا که تجارت جهانی همچنان به طور کامل آزاد نشده است، تجارت رایگان آب مجازی با پیچیدگی‌هایی همراه است.

پروفسور تونی آلن

آب پنهانِ یک محصول (غذا، کالا، انرژی یا خدمات) به مجموع حجم آبی گفته می‌شود که در مراحل مختلف تهیه، تولید و ارائه آن محصول به صورت مستقیم یا غیرمستقیم استفاده می‌شود. برای مثال، به مقدار آبی که برای خوراک یک مرغ، برای رشد دانه‌ای که مرغ آنرا می‌خورد، برای ابزار آلات ذبح مرغ، شست و شوی مرغ و ... مصرف می‌شود، آب پنهان برای تولید (برای مثال، یک کیلو) گوشت مرغ اطلاق می‌شود. به عبارت دیگر آب مجازی، مقدار آبی است که یک کالای منقول یا غیر منقول یا یک فرآورده کشاورزی طی فرایند تولید مصرف می‌کند تا به مرحله تکامل برسد و مقدار آن معادل جمع کل آب مصرفی در مراحل مختلف زنجیره تولید از لحظه شروع تا پایان می‌باشد. برای نمونه، برای تولید یک کیلوگرم گندم، به طور میانگین، ۱۳۰۰ لیتر آب مصرف می‌شود. صفت مجازی در این تعریف بدان معناست که بخش عمده آب مصرف شده طی فرایند تولید، در محصول نهایی وجود فیزیکی ندارد، و در حقیقت بخش بسیار ناچیزی از آب مصرفی در پایان به عنوان آب واقعی در بافت محصول باقی خواهد ماند. نکته مهم اینکه، صفت مجازی به معنای غیر واقعی نیست، بلکه آب پنهان، حجم راستین آبی است که پیشتر مصرف شده ‌است.