هزینه مقابله و سازگار شدن با تغییرات اقلیمی

درآمد سرشاری که از فروش طلای سیاه و سایر سوختهای فسیلی بدست می‌آید یکی از عواملی است که شرکت‌های بزرگ نفتی را در بسیاری از کشورهای نفت‌خیز جهان مجاب به مقاومت در برابر کاهش استخراج این منابع معدنی آلوده کننده محیط زیست می‌کند. برای نمونه درآمد نفتی آمریکا در سال ۲۰۱۸ بالغ بر ۱۸۱ میلیارد دلار بوده است. اما مسئله اینجاست که همانطور که نمودار زیر نشان می‌دهد با از دست رفتن زمان برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، «هزینه مقابله و سازگار شدن با تغییرات اقلیمی» نیز به با گذشت زمان بالاتر خواهد رفت تا آنجا که زیان مقابله با این تغییرات به تدریج از سود شرکت‌های نفتی بیشتر خواهد شد.

در حال حاضر، هزینه سازگاری با تغییرات اقلیمی در کشورهای در حال توسعه ۷۰ میلیارد دلار در سال برآورد شده است و انتظار می‌رود این رقم در سال ۲۰۳۰ به ۱۴۰ تا ۳۰۰ میلیارد دلار و در سال ۲۰۵۰ به ۲۸۰ تا ۵۰۰ میلیارد دلار برسد. در صورت ادامه وضع موجود، طبیعتا در چند دهه آینده بسیاری از دولت‌های جهان و حتی دولت‌هایی که از درآمد نفتی مناسبی برخوردارند نیز نخواهند توانست تا در برابر هزینه‌های کمرشکن مقابله با تغییرات اقلیمی تاب آورند.

نمونه این وضعیت در چندی از ایالت‌های آمریکا در حال نمود است. برای نمونه خرابی‌های ناشی از وقوع توفان کاترینا که در اوت سال ۲۰۰۵ در ایالت لوئیزیانا به بار نشست آنچنان گسترده و عظیم بود که این ایالت و به ویژه شهر نیواورلئان تا این لحظه مبلغی معادل با ۱۲۵ میلیارد دلار برای بازسازی این خرابی‌ها هزینه کرده ‌است و بازسازی بسیاری از مناطق و زیرساخت‌های این ایالت همچنان با مشکلات بوروکراتیک و مسائل مربوط به تامین بودجه روبرو است. این تنها هزینه بازسازی «یک فقره» رخداد متاثر از تغییرات اقلیمی و تنها در «یک ایالت» آمریکا است. هزینه مبارزه و بازسازی و سازگار شدن با دیگر رویدادها، برای نمونه خشکسالی‌های پی در پی و آتش‌سوزی جنگل‌ها در دیگر ایالت‌ها را نیز باید در نظر گرفت تا شاید هزینه فوق‌العاده هنگفت تبعات تغییرات اقلیمی در آمریکا (که از قضا خود این کشور با استفاده بیش از حد از سوخت‌های فسیلی در شکل‌گیری آن نقش داشته است) را بتوان محاسبه کرد.

این مشکلات در یک کشور مرفه نشان می‌دهد که تا چه اندازه کشورهای کمتر ثروتمند برای دفاع از خود در برابر تاثیرات منفی تغییرات اقلیمی در دهه‌های آینده در تنگنا قرار خواهند گرفت.

ابرهای سینه‌کومه‌ای (Mammatus clouds)

به طور معمول، سطح زیرین ابرها تخت و هموار است، چراکه هوای گرم و مرطوب که همراه با اوج گرفتن سرد می‌شود، در یک دما و ارتفاع مشخص چگالیده شده و به قطرات ریز آب تبدیل می‌شود. با رشد و بزرگ‌تر شدن این ریزقطره‌ها و پراکنده شدن نور خورشید در میان آنها، ظاهر ویژه‌ی مات و کدر ابر پدید می‌آید. اما گاهی و در یک شرایط خاص دمایی و رطوبتی، ممکن است که در بخش زیرین ابر کیسه‌های هوایی چگالیده از قطرات آب همچنان به رشد خود ادامه دهند که دلیل آن آشفتگی‌‌ها و جریانات هوایی درون خود ابر است که باعث می‌شود قطرات آب به شکل کیسه‌های آویز در زیر ابر ظاهر شوند. بنابراین چنین کیسه‌هایی معمولا در شرایط آشفته‌ جوی و در نزدیکی توفند‌های تندری پدید می‌آیند. این فرایند در نهایت منجر به تشکیل ابرهای ماماتوس (ابرهای سینه‌کومه‌ای یا ابرهای پستانکی) می‌شود.

ابرهای سینه‌کومه‌ای می‌توانند در هر جای زمین و در صورت مهیا بودن شرایط تشکیل شوند. اما حتی در صورت تشکیل، این ابرها تنها در حالتی قابل رؤیت خواهند بود که نور خورشید از پهلو بر آنها بتابد. به همین خاطر، در بیشتر مواقع، حتی در صورت تشکیل چنین ابری بر فراز یک نقطه از زمین، اگر خورشید در بالای ابر قرار داشته باشد، ظاهر پستانکی ابر قابل رؤیت نخواهند بود و یا به سختی می‌توان آن را تشخیص داد. ابرهای سینه‌کومه‌ای به طور معمول بسیار نادر بوده و از کمتر از یک دقیقه تا چند دقیقه بیشتر دوام نمی‌آوردند.

تصویر بالا در سال ۲۰۱۲ توسط مایکل جانسون، عکاس کانادایی، از ابرهای سینه‌کومه‌ای که در پی یک توفان تندری بر فراز شهر رِجاینا در استان ساسکاچوان کانادا پدید آمده‌ بودند گرفته شده است.

علائم حیاتی زمین: دلیلی برای نگرانی

در پزشکی، برای تعیین سطح سلامت یک فرد، شاخص‌های مختلفی در نظر گرفته می‌شود، از جمله: قد، وزن و یا شاخص‌های بیوشیمیایی خون، مانند سطح کلسترول، چربی، قند، و ویتامین‌ها و مواد معدنی مختلف. خارج شدن این شاخص‌ها از یک محدوده با حد بالا و حد پایین مشخص، نشان‌دهنده به خطر افتادن سلامت فرد مورد نظر است. سلامت کره زمین را نیز می‌توان به کمک شاخص‌های مختلفی اندازه‌گیری کرد.

۵ برداشت آزاد از گزارش جدید هیئت بین دولتی تغییرات اقلیمی

گزارشی که دیروز توسط هیئت بین دولتی تغییرات اقلیمی (IPCC) منتشر شد نشان می‌دهد که تغییرات اقلیمی در هر منطقه‌ای از جهان تأثیراتی را بر جای گذاشته است. تغییراتی که ما در حال تجربه آن هستیم در طول هزاران سال گذشته بی‌سابقه است و با گرم‌تر شدن زمین تشدید خواهند شد. در حالی که برخی از تغییرات برگشت‌ناپذیر هستند، هیئت تأکید می‌کند که کاهش شدید و مداوم انتشار دی‌اکسید‌کربن و سایر گازهای_گلخانه‌ای، تغییرات اقلیمی را محدود خواهد کرد. این هیئت در بیانیه مطبوعاتی خود اعلام کرد که «بدون کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، گرمایش هوا تا نزدیک به ۱/۵ درجه سانتیگراد یا حتی ۲ درجه به زودی فرا خواهد رسید». دبیرکل سازمان ملل متحد دیروز گفت که این گزارش «اعلام خطر قرمز برای بشریت» است و از همه کشورها، به ویژه گروه ۲۰ و سایر تولیدکنندگان عمده نفت خواست که به ائتلاف برآیند-صفر گازهای گلخانه‌ای بپیوندند و به تعهدات خود با مشارکت فعال و سیاست‌گذاری محکم و تعیین کننده در اجلاس آتی تغییرات اقلیمی سازمان ملل (COP26) که در نوامبر امسال در گلاسکو برگزار خواهد شد اعتبار ببخشند.

انتشارششمین گزارش هیئت بین دولتی تغییرات اقلیمی - AR6

جدیدترین گزارش «هیئت بین دولتی تغییرات اقلیمی» (Intergovernmental panel on climate change; IPCC) که ششمین گزارش (6th Assessment Report) این هیئت می‌باشد، روز دوشنبه ۱۸ مرداد منتشر شد. هیئت بین دولتی تغییرات اقلیمی در گزارش جدید خود به این نتیجه رسیده است که «خط قرمز مهار میانگین افزایش دمای جهان به ۱/۵ درجه سانتیگراد در حدود سال ۲۰۳۰ نقض خواهد شد». این بدین معنی است که این خط قرمز، «یک دهه زودتر» از آنچه که خود این هیئت سه سال پیش پیش‌بینی کرده بود، نقض خواهد شد.

تنها با ۱/۲ درجه سانتیگراد گرمایشی که تا کنون رخ داده، موج بی‌وقفه‌ای از بلایای مرگبار و بی‌سابقه آب و هوایی حاصل از تغییرات اقلیمی تابستان امسال جهان را فرا گرفته است، از موج گرمای شدید در کانادا، خشکسالی بی‌سابقه در ایران، تا بارش‌های طوفانی که خیابان‌های شهرهای چین را به رودخانه تبدیل کرده تا آتش‌سوزی‌های جنگلی غیرقابل کنترلی که یونان و کالیفرنیا را فرا گرفته است. به نوشته گزارش جدید، سطح گاز دی‌اکسیدکربن در جو کره زمین در حال حاضر در بالاترین حد خود در حداقل دو میلیون سال گذشته قرار گرفته و سطح متان و اکسید نیتروژن در بالاترین حد خود از ۸۰۰ هزار سال پیش تاکنون است. این گزارش می‌نویسد که «ما هشدارها را نادیده گرفتیم و اکنون دیگر دیر شده است: گرمایش جهانی برای انتقام‌گیری از راه رسیده است و دمای متوسط زمین را در حدود سال ۲۰۳۰ به ۱/۵ درجه سانتیگراد بالاتر از سطوح پیش از دوره صنعتی خواهد رساند».

آنتونیو گوترش با اشاره به این گزارش گفته است که برای حذف کربن از بخش انرژی به «اقدام فوری» نیاز است. او می‌گوید که «زنگ هشدارها کَرکننده است و شواهد، انکارناپذیر، انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از سوختن سوختهای فسیلی و ادامه جنگلزدایی باعث خفه شدن سیاره ما شده و میلیاردها نفر را در معرض خطر فوری قرار داده است.

ناهنجاری‌های دمای هوا در ایران

پژوهشگران حوزه اقلیم‌شناسی (climatology) دیر زمانی است که نسبت به افزایش متوسط تغییرات «ناهنجاری‌های دمای هوا» (air temperature anomalies) در کره زمین هشدار می‌دهند. در حال حاضر ناهنجاری‌های دمایی زمین نسبت به ۱۰۰ تا ۱۵۰ سال پیش به میزان حدودا ۱/۲ درجه سانتیگراد افزایش پیدا کرده است یا به زبان ساده‌تر، در طول این بازه زمانی، زمین به طور متوسط حدودا ۱/۲ درجه گرمتر شده است.

در صورت ادامه وضع موجود و انتشار گازهای گلخانه‌ای، متوسط تغییرات ناهنجاری‌های دمایی تا ۱/۵ و حتی ۲ درجه بالا خواهد رفت. پژوهشگران به شکل جدی هشدار می‌دهند که در صورت رد شدن متوسط تغییرات ناهنجاری‌های دمایی کره زمین از ۱/۵ درجه، تغییرات اقلیمی گسترده‌ای در انتظار جهان خواهد بود و افزایش تغییرات تا ۲ درجه باعث خواهد شد که اقلیم در جای جای کره خاکی «به شدت» آشفته شود و شاهد انقراض گسترده گونه‌های زیستی و جانوری و به خطر افتادن تمدن بشری باشیم (روندی که البته از حدودا یک دهه پیش شتاب گرفته است).

تغییرات ناهنجاری‌های دمای هوا در طول ۱۲۰ سال گذشته (۱۲۸۰-۱۳۹۹) در ایران

حال با این توصیفات به نمودار بالا توجه کنید. آنچه که در این نمودار مشاهده می‌کنید، تغییرات ناهنجاری‌های دمای هوا در ایران در طول ۱۲۰ سال گذشته (۱۲۸۰-۱۳۹۹) است. هر نوار یک سال را نشان می‌دهد و طول و رنگ هر نوار بر اساس متوسط دمای هوا در سال مربوطه رنگ‌بندی شده است. اگرچه در طول این مدت، متوسط تغییرات ناهنجاری‌های دمای هوا در ایران حدودا با متوسط جهانی هم‌تراز و در محدوده ۱/۲+ درجه سانتیگراد قرار دارد، اما همانطور که مشاهده می‌کنید، این تغییرات گاهی تا ۲/۲+ نیز افزایش پیدا کرده است، که حدودا ۱ درجه سانتیگراد بالاتر از متوسط جهانی تغییرات دمای هوا در همین بازه زمانی است. معنای این حرف آن است که ایران از همین حالا «در حال وارد شدن» به همان بازه‌ی تغییرات اقلیمی شدیدی است که دانشمندان نسبت به وقوع آن در طول دهه‌های آینده در کل زمین به شکل جدی هشدار می‌دهند.